İBRAZ SÜRESİ GEÇEN ÇEK HAKKINDA
“Madde 799 – Çekten cayma ancak ibraz süresi geçtikten sonra hüküm ifade eder.
(2) Çekten cayılmamışsa, muhatap, ibraz süresinin geçmesinden sonra da çeki ödeyebilir.”
Genel hükümlere göre dava imkânı bulunmaktadır. Çek ibraz süresi içinde ibraz olunmadığı takdirde, hamil, keşideci ve cirantalara karşı müracaat hakkini yitirecek ve muhatabın da çekin ödenip ödenmeyeceği konusunda TTK 799 md. gereğince takdir hakkı doğacaktır. Muhatap, ibraz süresinin geçmesinden sonra ibraz edilen bir çeki, çekten cayılmamış olsa dahi, ödemek yükümlüğü altında değildir.
Muhatap banka tarafından keşidecinin isteği üzerine çekin üzerine konulan bloke kaydı da, sadece çekin ibraz süresi içinde hüküm ifade edecek, bu sürenin sona ermesinden sonra, keşidecinin çekten cayma hakki bulunduğundan bloke kaydı da hüküm ifade etmeyecektir.
İbraz süresi, çekin üzerinde yazılı düzenleme tarihinin ertesi günü başlar.
İbrazın süresinde yapıldığı, çekin arkasına muhatap bankaca ibraz tarihinin yazılmış olmasıyla tespit edilir.
Hamil ibraz süresini geçirirse, kambiyo hukuku gereğince icra takibi yapamaz.
Çekin kısmi olarak karşılığı varsa, bu miktar ödenir. Kısmi ödemeyi reddeden alacaklı hamil, temerrüde düşer ve reddettiği miktar oranında müracaat hakkını kaybeder.
Yargıtay 12.HD. 12.9.1994 T. 1994/10282E. 1994/10310K. sayılı kararı:
“Türk Ticaret Yasasının 720.maddesi hükmüne göre, vaktinde ibraz edilmiş çekin ödenmemiş olduğunun muhatap tarafından ibraz günü de gösterilmek suretiyle çekin üzerine yazılmış bir beyanla gösterilmesi zorunludur. Takip dayanağı 10.10.1993 keşide tarihli çekte bankaya ibraz edildiği tarih yazılı değildir. Çekin süresinde bankaya ibraz edildiği, bankadan alınan yazı ile kanıtlanamaz. Bu haliyle çekin yasal süre içinde bankaya ibraz edildiği anlaşılamadığından alacaklı takip hakkını yitirmiştir. Mercice bu yön gözetilerek itirazın kabulü gerekirken yazılı gerekçe ile reddi isabetsizdir.”
Yargıtay 12.HD. 16.12.1994 T. 15911E./16215K. sayılı kararı:
“Çekte ibraz tarihi yazılı değildir. İbraz tarihi için bankanın yazı yazması ve buna göre işlem yapılması olanaksızdır.”
Yargıtay 11.HD. 29.1.1991 T. 8557E./353K. sayılı kararı
“Süresinde ibraz edilmeyen çeklere dayanılarak, kambiyo hukuku çerçevesinde alacak isteminde bulunulamaz. Ancak çeklere ilişkin temel (esas) ilişkiye dayanılarak istemde bulunulabilir.”
Yargıtay 12.HD. 2.12.1994 T. 15402E./15392K. sayılı kararı:
“Süresinde ibraz edilmeyen çek ile, genel haciz yoluyla da icra takibi yapılamaz.”
Yargıtay 12.HD. 29.12.1994 T. 16797 E./17042 K. sayılı kararı:
“Çekler süresinde ibraz edilmemiş ise müracaat hakkı düşer ve bu çeklerle icra takibi yapılamaz.
Süresinde ibraz edilmeyen çek yazılı delil başlangıcı niteliğinde sayıldığından, bu belge ile, temerrüt oluşmadığı için keşide tarihinden itibaren değil, takip tarihinden itibaren yasal faiz istenebilir.
Davacı takip talebinde çek bedeli ve geçmiş günler faizini talep etmiş ise de çek süresi içerisinde muhataba ibraz edilmediği için çek vasfını kaybetmiş olup sadece yazılı delil başlangıcı niteliğinde sayılır. Bu durumda davacının bu belge ile keşide tarihinden itibaren faiz istemesi temerrüt oluşmadığı için mümkün değildir. O halde mahkemece, alacağa takip tarihinden itibaren yasal faiz yürütülmesi gerekirken takip öncesi dönem için işlemiş faize hükmedilmesi usul ve yasaya aykırı olduğu gibi, alacak ve işlemiş faizden oluşan miktara takipte sonra tekrar faiz yürütülmek suretiyle BK.nun 104/son maddesine aykırı olarak faize faiz işletilmesi de kabul şekli ile doğru görülmemiştir.
Yargıtay 19. Hukuk Dairesi, 23.10.2001 T., 2001/2394 E., 2001/6754 K. Sayılı kararı:
“Çek bedelini icra yoluyla alabilirsiniz. Ancak takip tarihinden itibaren faiz işletirsiniz.”
ÖZETLE,
1) İbraz süresinin geçirilmesi ile çekin kambiyo senedi niteliği ortadan kalkmaz. İbraz süresinin geçirilmesi ve keşidecinin cayma hakkını kullanması ile kambiyo senedi vasfı sona erer.
2) İbraz süresini kaçıran hamil, keşideci dışında kalan müracaat borçlularına (cirantalara) müracaat hakkını kaybeder.
3) İbraz süresini kaçıran hamil, sebepsiz zenginleşme karinesine (TK.m.644) dayalı olarak keşideciye başvurabilir. Bu halde meşru hamil sebepsiz zenginleşme karinesine dayanır ve borçlu olmadığını ispat yükü keşidecidedir.
4) Sebepsiz zenginleşme karinesine dayalı olarak keşideciye müracaat hakkında bir yıllık zamanaşımı süresi olup, başlangıcı özellik arz etmektedir. İbraz süresinin geçirilmesi halinde cayma hakkı kullanılmış ise bir yıllık süre cayma hakkının kullanıldığı anda, kullanılmamış ise keşide tarihinden itibaren çekin kambiyo senedi vasfını koruduğu altı aylık kambiyo zamanaşımı süresinin bitiminden itibaren işlemeye başlar.
